EYE Filmmuseum is niet alleen een prachtige plek aan het water in Amsterdam. Het museum biedt met haar goed geoutilleerde film- en tentoonstellingszalen een uitstekende mogelijkheid om film-installaties te bekijken en andere artistieke producten die ergens op de rand tussen kunst en film balanceren. Maar, het zijn niet alleen de comfortabele zalen en uitstekende technische mogelijkheden die het museum zo de moeite waard maken.Goede curatoren zorgen voor een uitstekend en interessant programma dat vaak minder bekende aspecten van de films en kunstwerken belicht.

Filmprogramma Stage Coach
Zo ook in het geval van het programma rond twee nieuwe films en één VR-experiment van Paul McCarthy. De werken zijn samengebracht onder de verzamelnaam Stage Coach een Western van John Ford uit 1939 waarin een jonge John Wayne de hoofdrol speelt. De man zien, betekent weten waar de spijkerbroek met omgeslagen randen vandaan komt. Maar deze film is pas het begin.

De hoofdrol heeft het werk van McCarthy, de illustere Amerikaanse beeldend kunstenaar die zich met hart en ziel op de Hollywood kitsch en glamour heeft toegelegd. McCarthy weet de Hollywood vormgeving, het Hollywood denken en haar verhalen zo te verdraaien dat de Rabelaisiaanse aspecten ervan de overhand krijgen. Afgelopen vrijdag 25 juli werd de eerste film vertoond ingeleid door de programmeurs Anna Abrahams en Ronald Simons. Daarnaast staan enkele films gepland waarin het motief van de Western en de postkoets in de film verder wordt uitgewerkt.

Stage Coach van John Ford sluit aan op C.S.S.C. Coach Stage Stage Coach VR Experiment Mary and Eve van Paul McCarthy en wordt gevolgd door The Hatefull Eight van Quinten Tarrantino.
DADDA: Donald and Daisy Duck Adventure wordt gevolgd door Whity een Western van Rainer Werner Fassbinder uit 1971.
De verbinding tussen beide films gaat in dit laatste geval wat verder dan de motieven alleen: Bernhard Schütz de acteur die in deze film Ben (Pa) Cartwright speelt – Ja, die van Bonanza – heeft samengewerkt met Ulli Lommel die Whity produceerde. Er is hier sprake van artistieke familieverbanden tussen Duitsland en de VS. Schultz speelde samen met Ulli Lommel in Andy Warhols Factury Cowboys.

Voor het film programma verwijs ik hier naar de website van Eye: www.eyefilm.nl/film/stagecoach

C.S.S.C. – It Begins The Coach The Skull, Paul McCarthy and Demon McCarthy (VS 2017) 95 min.

C.S.S.C. – It Begins The Coach The Skull, Paul McCarthy and Demon McCarthy  (VS 2017) 95 min.

Films en VR-Programma McCarthy
Tot zover het programma, dat voor kunst- en filmliefhebbers zeker interessant is. Voor de rest van de familie en de mensen uit de kunst, ook nog het VR-programma dat McCarthy gemaakt heeft. Om te beschrijven hoe indringend en bijzonder dat is zal ik hier wat meer aandacht besteden aan de inhoud van de films. Want hoewel VR in veel gevallen op kinderspeelgoed lijkt, een leuk filmpje dat je echter beleeft dan echt, heeft McCarthy in dit geval in alle opzichten geprobeerd om aspecten van zijn oeuvre en films, zijn eigen visies en obsessies, zo goed mogelijk weer te geven.

Die visies en obsessies zijn grotesk en bizar, populair en populistisch. Of het nu om zijn grote op Disneyland attracties gebaseerde installaties gaat, om zijn bizarre schulpturen – zoals kabouter butplug in Rotterdam – of zijn gruwelijke performances en films, steeds probeert McCarthy iets te laten zien van een claustrofobische en paranoïde en belevingswereld, die min of meer als de hypocriete achterkant van de huidige Amerikaanse cultuur functioneert.

Min of meer, want zijn werken geven vooral een inzicht in zijn kop. Je zit gevangen in zijn schedel. [1]
Zijn installaties zijn eilanden waar je niet aan ontsnappen kunt. Zijn sculpturen zijn teasers. Zijn films een voortzetting van performances die zich in de beslotenheid van een studie afspelen. Met de VR’s probeert hij jou als toeschouwer nog dichter bij zichzelf te krijgen, op te sluiten in zijn hersenpan zodat je niet aan de beelden ontsnappen kunt. Waar in de films bizarre dialogen, zinnen die zich herhalen, beelden die vervormen een drukkende dwingende kracht vormen, doen de VR’s dit met beeld. Personages uit de film  CSSC Coach Stage Stage Coache komen tot leven. Hij koos voor de twee vrouwen Mary, een vrouw in rode jurk, en Eve, een blond meisje met een Disney Sneeuwwitje Jurkje aan. Ze strijken langs je wang. lopen door je heen, terwijl ze dezelfde dwingende teksten spreken als in de films.

C.S.S.C – Coach Stage Stage Coach VR Experiment Mary and Eve

Of het werk van McCarthy inderdaad een parodie is, blijft steeds een vraag. Want, dat McCarthy in  CSSC Coach Stage Stage Coache zelf een oude man speelt met een enorme neus, die uiteindelijk de onschuldig ogende, Pippi Langkous-achtige Heide neuken zal, is niet grappig, maar grimmig. Dat hij in DADDA; Donald and Daisy Duck adventure Donald Duck speelt, zijn grijze haar in een lok achterover gekamd, op hotel slippers en met een witte hotel badjas aan, is hilarisch, maar wat zich verder afspeelt in de saloon van Daisy Duck en Minie Mouse is dat zeker niet. [2]

MCarthy bedrijft dadaïsme puur sang. Angst en genot treffen elkaar, waardoor een referentie aan de boeken van Rabelais de meest verhelderende blijft. Ook Rabelais is geen satire, maar wat is het wel? Dat prachtige verhaal over de twee vretende en schijtende reuzen die zo bijzonder populair geworden zijn.  In Rabelais and his World beschrijft Mikhail Bakhtin niet alleen hoe gulzigheid geïnterpreteerd zou kunnen worden, maar ook hoe de boeken, gelet op de data van uitgave, tijdens jaarmarkten aan de man werden gebracht. Plezier en overdaad, angst en agressie horen op een verschrikkelijke manier bij elkaar. De VR is dus claustrofobisch, evenals zijn films. Ik keek beide op de persbijeenkomst achter elkaar en was nogal beneveld van het geheel. Desalniettemin wil ik ze ook nog kort als twee aparte kunstwerken, als twee films beschrijven. Als je ze als unieke werken serieus neemt, komt dat de diversiteit van de denkwereld van McCarthy ten goede.

C.S.S.C. – It Begins The Coach The Skull, als eerste.
In een koets zitten zes personages. Ze spreken met elkaar, leren elkaar kennen. “What is your name, Tell me what is your name.” Mary – van Maria Magdalena – Eve. Maar ook Jesus Christ.
Er wordt gedronken. Tequila gedronken.

Onschuld en debiliteit aan de ene kant. Het Pippi Langkous meisje Eve met haar stripverhaalmondje en wipneusje. Haar tranen opmerkelijk echt. De schooljongen die ook little lord Fauntleroy is en voor een moment Andy Warhol wordt genoemd. De schuldige Maria Magdalena en Jezus Chryst aan de andere kant. McCarthy zelf met een enorme neus.

Er zijn twee hele indrukwekkende aspecten aan de film die de emotionele lading bepalen.
De ene is een motief dat soms sterker naar voren komt, dan weer minder expliciet is, namelijk de scene waarin de mond benadrukt wordt.
De mond (en tanden en tong) van Maria Magdalena. Het mondje van Nancy – klein gemeen, zoals ook uit het mutsje en haar schoenen blijkt.

Het andere moment gaat over vlees. Vlak voordat de situatie volledig escaleert en openlijk agressief wordt, vervloeid het beeld. De vleselijkheid is mooi en bijna vredig. Het geeft aan hoe McCarthy de spanning opbouwt: visueel, veel close ups gecombineerd met muziek, een muzikale verwarring die bestaat uit vlagen tekst. Herhaling en van veraf – corresponderend met vage beelden (niet scherp gesteld.) Doordringende tonen – geluiden.

DADDA; Donald and Daisy Duck adventure, als tweede.
De film speelt zich af in een Saloon. Een motief dat McCarthy vaker gebruikt heeft ook in installaties. Saloon, dames, cowboys, geweld.
De personages uit de titel zijn Donald Duck en Daysy Duck. De eerste is  McCarthy met opnieuw een enorme neus – nu glad gepleisterd – en een fantastisch kapsel, lang wit haar nu in een enorme golf naar achteren gekamd. Hij loopt rond in een witte badjas en hotelslippers.
De Mexicaan met de grote baard wordt al doodgeschoten in het begin.
Er is ook een blonde Yvanka die plaagt en uitdaagt.

Dan komt een aantal keer achter elkaar de Bonanza crew binnen.
Met de tune, het geluid.
Onnavolgbare – Ben Cartwright – Bernard Schütz.
Het is belangrijk dat hij Duits spreekt. Hij levert een indringende performance af.

Dan de zonen van Ben.
Hoss – die verliefd wordt op in blote billen rondlopende Andy Warholl
Little Joe – met doorslaggevende rol.

Dan Heidie & Minie Mouse.

Een grimmige hilariteit, maar ook ontroering.
Daisy Duck die eenmaal helemaal bloot op hoge schoenen een dansje doet en heel even een échte lach laat horen.
Daisy Duck die op dat moment heel even naar buiten gaat en voor de Saloon met het publiek spreek. Dat naar buiten gaan, de klapdeurtjes uit versterkt het besef dat je als publiek een zekere afstand hebt tot het gebeuren, niet de hele tijd echt aanwezig bent. Wellicht niet betrokken terwijl je op dat moment wel als buitenstaander aangesproken wordt.

[1]
In een interview voor de Art Basel met Massimiliano Gioni in 2012 (Artist Talk op Art Basel) geeft MacCarthy aan wat de grote artistieke structuren zijn in zijn werk. Hij beschouwd zijn beeldhouwwerken als architectonische omhulsels, dozen als schedels, met twee gaten om de buitenwereld te betrekken. Nog steeds is die isolatie leidend: koets, schedel; Saloon schedel: De ander meenemen in wat daarbinnen gebeurt waaraan je niet ontsnappen kunt.

[2]
McCarthy noemt zijn personages ‘maskers’. Een klassieke manier waarmee wordt aangegeven dat een cliche-matige buitenkant samenvalt met en herkenbare rol en gedragingen. Elias Canneti noemt de personages in Het Martyrium ook maskers. Naast Europese literaire referenties is staat een Amerikaans voorbeeld. Philipe Guston maakte in tussen 1971 en 1975 een grote reeks tekeningen van Richard Nixon. Ook dit is meer dan satire, zeker gelet op de tragiek van Nixon. In 2016 maakten Hauser en Wirth een expositie van dit werk met catalogus.

C.S.S.C. – It Begins The Coach The Skull, Paul McCarthy and Demon McCarthy (VS 2017) 95 min. cast