woensdag, 19 juni 2013
© foto Niek Verschoor ‘Big Air Package, 2013, Christo, Gasometer Oberhausen DL
Gisteren naar Duitsland gereden, waar we de Gasometer in Oberhausen en Schloss Ringenberg in Hamminkeln bezochten. Het is precies een jaar geleden dat ik daar de laatste keer was. Woonde er de forum discussie ‘Writing & Talking’ bij, waar onder andere Jan Verwoert en Wolfgang Ulrich aan deelnamen.
Eerste stop de Gasometer. Daar is de Big Air Piece van Christo te zien. Ik verwachtte niet veel van de tentoonstelling, had er eigenlijk nog niet over nagedacht, maar het is een goed werk: Een mooi en degelijk ‘laat’ werk van een gerenommeerd kunstenaar. Soms is het nodig om grote conventionele projecten te zien. Duitsland is daar goed in. Het land heeft de ruimte en er wordt met een zeker gemak plaats gemaakt voor radicale ingrepen van groot formaat.
Eén keer eerder was ik in de Gasometer, tijdens een rondrit door het Roergebied. Van dat bezoek herinner ik me eigenlijk alleen het uitzicht vanaf het dak. Want omdat de gashouder zo hoog is, kan je vanaf het dak de hele omgeving bekijken. Het is mooi om te zien hoe de sintelbergen – sommigen met een kunstwerk op de top – het panorama markeren en hoe het landschap doorsneden wordt door lijnrechte kanalen en spoorwegen aangelegd om steenkool, ijzererts en ijzer van en naar de inmiddels verdwenen hoogovens te vervoeren. Hoewel we ook deze keer het dak op gingen, maakte nu het binnenwerk van de gashouder de meeste indruk.
Normaal gesproken is het binnenin donker. Zeer geschikt dus voor videoprojecties, zoals het werk van Bill Viola dat er ooit eerder werd getoond. Tijdens de expositie van Christo is het binnenin licht. Er is een enorme witte doorzichtige ballon omhoog gehesen. Ze rust op de vloer van de eerste etage, waar zich ook de ingang tot de ballon bevindt. In haar binnenste is een arena van witte stoeltje om een rond wit platform gebouwd. Het licht dat van bovenaf in de gashouder valt, stroomt van alle kanten naar binnen. Wit in verschillende schakeringen met een verloop van heel licht grijs naar blauw. Geluiden klinken gedempt. Zestienjarige meiden liggen op grote witte kussens op hun rug en kijken naar boven. Kleine jongetjes roepen hard om de echo te horen, maar zelfs het galmen verstilt. Onder bij de ingang op de begane grond, waar een foto-expositie van het werk van Christo te zien is, is het zoals gebruikelijk duister en koel. In het midden wordt via spiegels en camera’s het beeld van de binnenste vloer geprojecteerd.
Big Air Piece is een container van lucht in een container voor gas. Dat levert meerdere, heel verschillende indrukken en vergezichten op.
In de luchtcontainer is het aangenaam stil, meditatief, vervreemdend.
Buiten de luchtcontainer ervaar je de werkelijkheid van de verpakking. Alleen daarom al wil iedereen het dak op: Een glazen lift brengt je naar boven zodat je de ingesnoerde stoffen kolom vol lucht ook van bovenaf bekijken kunt.
Big Air Piece is een helder werk.
Even moet ik denken aan die ene keer in de jaren zeventig toen ik het werk van Christo voor het eerst zag in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Het betrof ‘Valley Curtain (Project for Colorado)’ een project uit 1970-72. Er waren meen ik niet alleen zeefdrukken, maar ook foto’s te zien.
Daarna zijn we naar het kasteel gegaan waar op dit moment de tentoonstelling. De jonge curatoren Kris Dittel & Stephanie Seidel maakten er de tentoonstelling SOLID ENOUGH TO BE INHABITED. Op tumbler – schlossing – vind ik een fotoverslag van de ervaringen van Dittel. Samen met Seidel maakte zij dit jaar ook een mooie tentoonstelling in het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem (MMKA). Het beste beviel me het werk van Kelly Schacht, beneden in een kleine kelderkamer van het kasteel, tussen de mysterieuze bakstenen constructies die men bij het openbreken van de keldervloer vond en een drietal IKEA vitrines vol kleinere objecten, waaronder brokjes steen, aardewerken pijpjes, kiezels et cetera. Naast enkele tabletten met de Hollandse tegeltjes, vlak boven een verroeste oliekan, hing Schacht een koperen bordje op met de tekst: Ruthless Affairs and Historic Practices.
Dit geldt ook voor de zeventiende eeuwse zonnewijzer die in de kamer staat. Boven in de tuin van het kasteel is een replica opgesteld. Ik google-de. Het ding werd in 2008 ergens in een tuin van een van de huizen in het dorp ontdekt. Voer voor gnomonisten (zonnewijzer-deskundigen) zoals Dr. Eichholz hoofd archiefbeheer van de vakkring zonnewijzers van de Duitse vereniging voor chronografie: “Die Ringenberger Uhr hat mit den höchsten Wert, den wir für Sonnenuhren in Deutschland zu vergeben haben. Dieser Körper mit sechs Quadraten und acht gleichseitigen Dreiecken, auf denen sich verschiedene Ziffernblätter befinden, ist sehr selten in Deutschland.”
http://5uur.wordpress.com/2013/04/29/solid-enough-to-be-inhabited/
In de beschrijvingen van de tentoonstelling werd regelmatig het begrip ‘efemeer’ gebruikt.
De atelierbezoeken bij de verschillende kunstenaars die op dit moment op het kasteel verblijven waren inlichtend. Ik som vlot wat indrukken op:René Hüls – zeer sympathiek. Ik vond vooral zijn laatste grote sculptuur heel mooi, een zwarte kapstok samengesteld uit driehoeken. Doet denken aan de zandstenen zonnewijzer. Wytske Averink – bizarre films, heel secuur gemaakt met als thema het menselijk lichaam. Je ziet enkel een been dat beweegt, bovenbeen, knie, kuit, voet. Tenen zoeken naar evenwicht. En de lijnen en vormen van dit lichaamsdeel corresponderen met de achtergrond en mogelijk enkele objecten zoals een tafel en een stoel. In oktober dit jaar zullen alle stipendiaten exposeren in het kasteel.