Paulina Ołowska in het Stedelijk Museum van Amsterdam.

maandag 21 oktober 2013

Tussen het werken door even naar het Stedelijk Museum gewandeld. Het is een droge roestbruine herfst. Op de vertrouwde plekken zijn de doorzichten over de grachten prachtig, zoals op het kruispunt van de Jacob van Lennepkade en de Bilderdijkstraat, richting de hoge postmoderne kantoorgebouwen van Carel Weeber. Je kijkt langs het geel en rood van de volle bomen die langzaam gaten gaan vertonen naar de verte waar de Ringweg ligt. De herfstkleuren contrasteren met de daken – koperoxide groen.
Niet veel later kijk ik bij het verlaten van het Stedelijk Museum naar de roodbruin verroeste metaalplaten van het werk van Richard Serra. Er loopt een man omheen. Hij gaat naar binnen, nieuwsgierig omhoog kijkend.

Paulina-Olowska

Het Stedelijk overvalt me. Ik denk: ik ga maar even. Het is pauze. Maar het is te druk om rustig te kijken en stil te worden. Het is herfstvakantie en de tentoonstelling Malevich is er.
Ik had wel opgevangen dat deze komen zou, maar het besef dat de expositie al geopend was, was nog niet tot me doorgedrongen.
Dit wat verdwaalde gevoel wordt sterker, als ik de entree naar de tentoonstelling niet vind. Ik ga eerst naar boven – een regel die ik van mijn ex-man leerde, altijd boven beginnen in een museum en van daaruit naar beneden werken. Maar boven kan ik er niet in. Je ziet de uitgang wel, maar die is verboden. Waar moet je dan naar toe? Je moet via de trappen in de nieuwbouw links, half naar boven waarna je in enorme vierkante zalen terecht komt, vol Malevich, tekeningen, schilderijen en werk van anderen…
Leuk idee, ook andere kunstenaars.
Maar wat doet het rode schilderij met de zwangere vrouw van Chagall in de tentoonstelling?
Veel werk heb ik al gezien tijdens de vorige Malevich tentoonstelling die ik me levendig herinner, op veel nieuw werk kan ik me amper concentreren.
Twee mooie kleine schilderijen met een netwerk van gekleurde verfstreken waartussen het grauwe, ongeprepareerde doek te zien is.
Een rijtje werken met enkelvoudige monochroom gekleurde fantasievormen die geometrische associaties oproepen. Leuke omkeringen, spannende rondingen.
Schoolplaten van Malevich. Hij onderwijst kleurentheorie, en hoe religie en kunst samenhangen, en…
Wat een dictator.

Mijn dierbare herinnering aan die eerste Malevich tentoonstelling die ik in het Stedelijk Museum zag, wordt verstoord door wat ik zag tijdens onze reis naar Moskou. Toen werd duidelijk dat Malevich ook in de actuele Russische kunstwereld een merkwaardige plek inneemt. Zijn werk wordt zowel met de moderne Soviet Maatschappij geassocieerd, als met  – een soms gevaarlijke –  kritiek hierop: Voor veel Russen is Malevich op de eerste plaats een échte Rus. Men bewondert zijn schilderijen van boeren en het platteland. Hij is een soort Karel Appel dus, maar dan anders. Het suprematisme – het zwarte en het rode vierkant – ten spijt. Zij zijn weliswaar een symbool van vernieuwing, maar alleen als omslagpunt. Vandaaruit wordt naar beide kanten, voor en na, naar een boeren expressionisme verwezen. Die zijn nieuw en radicaal, want de traditie van Popes en Vaderland winnen immers altijd. Van alles.
Malevich is een megatentoonstelling. En zo reageert het publiek. Veel werk. Veel publiek in grote zalen waarin in het middel diagonaal nog twee enorme vrije tussenwanden zijn geplaatst. Ik ben blij als ik de zalen met het werk van Paulina Ołowska ontdek. Haar schilderij ‘Hunting’ had ik al vaker met plezier bekeken, maar ik kon er geen conclusies aan verbinden bij gebrek aan context. En die wordt nu geboden.

Eerst heb ik moeite met de tentoonstelling.
De collages met knipsels uit kranten en mode bladen lijken slordig. Het is een teleurstelling dat ‘hunting’ gewoon is overgeschilderd van een fotoillustratie in de Burda of een ander breipatronen- of modeblad. Ik erger met over het portret van een meisje met een T-shirt aan en een pet op. Dan komt het werk langzaam tot leven. Ik herken iets van de vreemde architectuur, muurschilderingen en andere interieurelementen van de na-oologse, moderne architectuur. Die vreemde wederopbouw dingen, die je in Nederland ziet in buitenwijken, zoals hier en daar in Amsterdam-West of aan de rand van Eindhoven. Landen als Polen, de Soviet Unie, Tsjechië, Hongarije staan er vol mee. Bars, theatergarderobes, musea, verenigingszalen. Alles is van die stijl doortrokken.
Ik snap het wel, dat werk van zwart staal met een jonge vrouw erop.
Die installatie met omgekeerde kubistische stoelen met een vierkant schilderij aan de onderkant van de zitting…
Ik lees een bijschrift. In haar werk waarin mode centraal staat verwijst zij onder andere naar Zola. Ergens beschrijft hij een heldin die haar geld verdient in een van de eerste warenhuizen van Parijs. Eerst irriteert me dat: Wat vervelend om ingang tot een werk te moeten krijgen via een opmerking over een schrijver in een bijschrift. De gele jurk met zwarte polka dots, een model uit de jaren dertig, zou aan die literaire figuur refereren…
Dan ben ik toch geïnteresseerd om dezelfde reden die ik eerder noemde bij de architecturale elementen. Lees ik niet ook steeds meer? Ben ik niet evenals zij op zoek naar wat het modernisme eigenlijk is. Op zoek naar fragmenten die me helpen om het heden te begrijpen?
Gisteren keken Jan en ik naar “La Bête Humaine”, de film van Jean Renoir naar aanleiding van een andere Zola roman.
Geweldige film, mooie Jean Gabin, fascinerende Simone Simon en beelden van de moderne stad, treinen en techniek waar je nog steeds op soortgelijke manier op zou focussen.
Zou het toeval zijn? Of zijn er raakvlakken, paralellen tussen het onderzoek van de Poolse kunstenaar en het mijne?
In ieder geval ben ik met haar tentoonstelling veel blijer dan met die van Malevich of die – laten we daar maar niet te lang bij stil staan – van Lawrence Wiener. Wat me echter wel bevreemd is het gegeven dat jonge kunstenaars nu zo vaak kunst maken over iets, iets doen met een onderwerp. Dat het niet zomaar, zelfbewust op zichzelf staat, maar een beetje neuzelt.

Grappig als ik tenslotte lees dat het werk van Ołowska dat in een zij-zalen hangt naar aanleiding van de lesplaten van Malevich is gemaakt. Werk dat in de collectie van het Stedelijk is opgenomen.

http://www.stedelijk.nl/tentoonstellingen/paulina-olowska

top of page