werk: links Femke Schaap, midden Arjen Lancel, rechts Johanna de Schipper
foto: Justina Nekrašaitė

Wat kunnen ateliers op merkwaardige plekken gevestigd zijn! Ik verlaat met een tevreden gevoel de expositie  in het voormalige ING-gebouw langs de Haarlemmerweg. Het is donker en het grind knarst onder mijn voeten als ik naar mijn fiets zoek die bij de voordeur staat. Ik kruip tussen de stoelen van een semipermanent terras door naar de drukke tweebaansweg die Amsterdam met Haarlem verbindt. Aan de voorkant van de gebouwen auto’s en aan de achterkant tussen het gebouw en het volkstuinpark ‘Nut en Genoegen’ racen de fietsers. Ik sta nog even stil, de fiets aan de hand, en zie een laatste schim van de enorme ijzeren vogel die buiten op een plantenbak rust. Het is een werk van de Syrische kunstenaar Feras Dahhan. “Aan Artis verkocht”, vertelt Femke Schaap. De man is verbonden met een instelling die vluchtelingenkunstenaars steunt en ook in het gebouw gehuisvest is.

werk: Johanna de Schipper
foto: Justina Nekrašaitė

Het is Femke Schaap die me uitnodigde om naar de expositie in het voormalige ING-gebouw te komen kijken. Ze is één van de organisatoren. Johanna de Schipper is de ander. Op grond van een open oproep aan alle kunstenaars en instellingen die op dit moment in het gebouw vertoeven, maakten zij een tentoonstelling die twee weken geleden geopend werd.

Het was als ik de foto’s bekijk gezellig en druk tijdens de opening die gecombineerd werd met een buurtfeest. Met oog op de buurtbewoners waren verschillende extra activiteiten georganiseerd: Martin Uit Den Bogaard een Nederlands kunstenaar die jarenlang met zijn partner Phil Bloom in België woonde, organiseerde een filosofisch gesprek. “Dat doe ik regelmatig”, zegt hij als we op een stil moment samen aan de bar zitten, “maar de kleine kantoorkamers die we hier ter beschikking hebben zijn wel bijzonder geschikt voor zulke confrontaties.”
Op een foto zie ik hoe hij voor een wand met zelfgemaakte flap-overs staat. Op een vel zie ik de tekst: Logica van het Gevoel. Twee vrouwen luisteren aandachtig. Op een andere foto werkt Remco Mooijekind op zijn knieën aan een muurschildering. Ze is nog niet af als ik de expositie bekijk.

Toch is ook de avondlijke rondtocht een paar dagen later interessant. Het grote werk van Femke zelf dat bij de Entree van ingang C geïnstalleerd werd, Proposal for a Lunapark # 53, komt in de schemer goed uit. Bewegende geometrische figuren in verschillende kleuren, groen, geel en rood boven de natuurstenen vloer van de toegangshal, tegen een rode achterwand.  Niet eerder zag ik haar video-sculpturen tegen een gekleurde wand. Het werkt en past op een vreemde manier goed bij de bonte collage van Johanna de Schipper die er links tegenover hangt. Ervoor staat een vreemde sculptuur die uit aangeschakelde houten botjes en vogelpoten bestaat, een werk van Arjen Lancel.
“Het lijkt op gemeen kinderspeelgoed,” zegt Femke. Ik knik. Boven in de grote zaal waar alle werken bijeenkomen zal ik meer werk van Lancel aantreffen. Daaronder een kleine fontein van wit plastic.
Dan gaan we de trap op naar de lift. Op de bovenste etage bevindt zich hun tijdelijke atelier. Daar drinken we koffie voordat we weer naar beneden gaan en ze me alles laat zien.

cyanotypes, Monica Ragazzini
foto: Justina Nekrašaitė

Art CAPiTAL, zoals de expositie van Femke Schaap en Johanna de Schipper heet, is een avontuur. Ge Wasco brengt vele varianten van zijn pinguïns, sinds de succesvolle uitgave Het Tuytel Complex, wereldberoemd en Phil Bloom toont nieuwe schilderijen. Ik ben onder de indruk van de manier waarop zij zich doorlopend ontwikkelt, maar vooral de sfeer en een zekere nieuwsgierigheid maken het aangenaam. Want hoewel ik inmiddels honderden kunstenaarsateliers bezocht, de meeste daarvan in Amsterdam, blijf ik het heel aantrekkelijk vinden om de werkplekken van kunstenaars te bekijken. Het zijn vaak fantastische locaties, vreemde gebouwen, en fijne gesprekken die zo’n bezoek aantrekkelijk maken. Ik denk aan die keer dat Carolien Prisse in haar tijdelijke atelier bij de snelweg in Zuid, tussen de Parnassusweg en de Buitenveldertselaan in, bezocht. Een voormalige Sauna en fitnessclub, een stukje nieuwbouw op een terrein dat inmiddels volledig onttakeld was. Niet alleen de entree – modder aan je schoenen, prikkeldraad, een achterdeur met hangslot, een kapotte lift die alleen in werking kon worden gesteld als je een generator op gang bracht – was bizar, ook het interieur: een Sauna, kleedkamers, een horeca keuken, een bar. Alles stond de aanwezige kunstenaars ter beschikking. Op de bar twee aangekoekte pannen vol frituurvet. In de kleedkamers bussen vol bestrijdingsmiddelen om enkele vanzelfsprekende medebewoners met voelsprieten en elegante donkere dekschilden te bestrijden. Deze leven in zulke gebouwen, achter de wanden, daar waar zich warmwaterbuizen en andere fijne onderdelen van het klimaat- en verwarmingssysteem bevinden. En in het lege zwembad, waar je in afdaalde via een houten trap, de monumentale werken van de kunstenaars.

Het ING gebouw is niet zo spectaculair, maar ook hier zijn de kunstenaar anti-kraak ondergebracht. Op de afdeling van BANK die door Johanna de Schipper geleid en gevuld wordt, na strenge selectie vooral mensen van de Rijksacademie. Hier luister ik naar een lezing van Ehsan Ul Hac, die ook aan de expositie deelneemt. De andere afdelingen werden door De Plaatsmakerij en werkplek gevuld. Overal in het voormalige kantoorgebouw vinden activiteiten plaats: ateliers, startende bedrijfjes …

Ehsan Ul Hac vertelt op de afdeling waar Arjen Lancel een bardienst draait in het donker bij enkele lichtbeelden hoe hij in Pakistan al regelmatig conceptueel werk heeft gemaakt waarin hij de verhouding tussen taal en ding onderzocht. Hij toont een foto van het straatbeeld waarin een paard op de stoep staat te grazen. In witte letters schilderde hij het woord Horse op de flank. Een dergelijke werkwijze is in Europa onmogelijk, omdat de omgang met dieren, maar ook het straatbeeld zo anders zijn dan daar. Het verrijkte zijn kennis van dingen en verruimde zijn zicht op kunst. “For the Sake of Love” heet het ding dat in de expositie ligt.
Monica Ragazzini maakt prachtige fotowerken met spiegels en – in de vorm van een workshop –  cyanotypes, een zeer oude vorm van fotografie waarin de kleur blauw overheerst. Alles komt samen in een ruimte die Femke, Johanna en Sjerk Timmer geschikt hebben gemaakt als expositieruimte: Alles eruit, goede verlichting – die aangaat via sensoren – een paar goed geplaatste schotten en de kunst erin. Het lijkt zo gemakkelijk maar vraagt toch wel degelijk om goed inzicht en ervaring.

werk: links Perri MacKenzzy, rechts Tezz Kamoen
foto: Justina Nekrašaitė

Enkele dagen later praten we na, in de groepsexpositie van Ron Lang Art Gallery, waar werk van Femke en Monica Ragazini te zien is. Het gaat opnieuw over de romantiek van de ruimtes waar kunstenaars inmiddels regelmatig verblijven, maar ook over de nadelen die aan deze tijdelijk plaatsing en opvulling van markante panden kleven.
De romantiek wordt verwoord door de galeriehoudster die het gebouw ooit bezocht toen het nog in functie was en er nog cheques werden uitgeschreven. Het is grappig om aan de administratieve functies van de bankmedewerkers te denken, terwijl je nu kunstenaars ziet.

Lastiger is dat de ateliers, de droom\werkruimte van Femke en haar partner, planten, ramen, bureaus, de kleine werkruimtes van kunstenaars zeer tijdelijk is; een probleem.Want hoewel kunstenaars ingewikkelde dingen aan kunnen, zoals het werkbaar maken van panden en het organiseren van redelijk professionele tentoonstellingen in ruimtes waar nagenoeg niks meer aanwezig is wat voor dit doel geschikt is, zijn alleen tijdelijke werkruimtes ook voor de meeste kunstenaars niet genoeg. Iedereen die wel eens iets heeft opgeknapt weet dat het uitputtend en onrustig werkt om dat te doen, het romantisch rommelige beeld van kunstenaars en kunstinstellingen in afbraakpanden ten spijt.  Hoe dan, ook gaat tot zien, omdat voor de zoveelste keer een groep kunstenaars een leefbare omgeving creëert, omdat voor korte tijd een ruimte die normaal gesproken gesloten is, toch open wordt gesteld, omdat – voor heel even – een harmonieuze situatie ontstaat bij een groep mensen die eigenlijk heel verschillende en tegengestelde belangen heeft. Omdat anarchisme en autonomie niet altijd die duistere vernietigende krachten zijn die je soms – tijdens belangrijke internationale bijeenkomsten op de televisie ziet. Omdat kunstenaars nooit écht anarchisten zijn, nooit écht krakers en landlopers, maar harde werkers die van niets iets maken: omdat, omdat: NIETS BELANGRIJKER DAN GOEDE KUNST!

Postscriptum
Kranten-lui en inter-net-schrijvers

Tot slot een opmerking gericht aan Hans Hartog den Jager, die ik niet ken. Volgens een kennis zei hij tijdens een bijeenkomst in NEST in Den Haag tijdens een gesprek over kunstkritiek, kranten en bloggen dat bloggers nooit concurrenten van krantencritici kunnen zijn, omdat ze altijd over vriendjes schrijven. Misschien hebben krantenschrijvers minder vrienden dan ik – of misschien heeft mijn kennis het niet goed begrepen, van horen zeggen is altijd een zwaktebod – maar ik zou niet weten hoe ik moet vermijden om over mensen te schrijven die ik ken. Beste Hans, zou ik daarom willen zeggen, het zit hem niet in wie je kent, maar wat je over hen schrijft. Kranten-lui en inter-net-schrijvers, het is om het even, als je maar duidelijk maakt wat de context is en hoe je tot je mening komt.

werk: Phil Bloom
foto: Justina Nekrašaitė

ART CAPiTAL: een Amsterdamse Schatkamer @ Feest aan de Vaart │curatoren Johanna de Schipper en Femke Schaap │01.07.2017- 23.07.2017
finissage 25 augustus 2017 17.00- 19.00

deelnemende kunstenaars:
Jorinde Hinke Beijerling, Phil Bloom, Martin UIt Den Bogaard, Feras Dahan, Ehsan Ul Haq, Jan Willem Groen, Mayke Haringhuizen, Fahed Ibrahim, Tezz Kamoen, Arjen Lancel, Laser 3.14, Hans Mader, Wessam H. Matouk, Perri MacKenzie, Vincent Mock, Remco Mooijekind, David Pedraza Almazan, Monica Ragazzini, Marjolijn Rijks, Femke Schaap (Schaap & Timmer), Johanna de Schipper, Louis Swageman, Kiki weerts, Ge Wasco, Jasper Etten

open van 14.00 – 18.00
en op afspraak t.m. zondag 23 juli 2017
De Plaatsmakerij, Haarlemmerweg 506, Amsterdam
opening  zaterdag 1 juli 2017 14.00 – 18.00
en op afspraak t.m. zondag 23 juli 2017

met hulp van Sjerk Timmer en Louis Swagerman
met generous support van: Bewaakt & Bewoond, de Plaatsmakerij en The Bookstore Foundation