Café des Espérances (Café De Hoop) was een tentoontelling over oorlog, een onderwerp dat ik op een andere manier dan gebruikelijk wou benaderen.  Het ging mij namelijk niet zo zeer om de activiteit van het oorlogvoeren zelf. Deze vindt immers nog maar zelden op Nederlands grondgebied plaats. Ik probeerde daarentegen na te gaan wat oorlog op afstand betekent en hoe ze vervolgens hier ten lande beleefd wordt. Wat is van die oorlog op afstand hier te zien? Is dit aspect van oorlog in de beeldende kunst terug te vinden?

Zeven kunstenaars lichten het onderwerp toe met hun werk.

Thomas I’Anson (Groot Britanie / Nederland, 1983) maakte een werk, dat uit drie onderdelen bestond. Hij ontwierp de uitnodiging; maakte een collage die in de poterne van het fort, die als een entreeruimte dienst doet, te zien was TOGETHER (TODAY) / MORSE WAVE, Offset Lithografie, 1300 X 122 cm. ,2012; en maakte een vlag TOGETHER (TODAY) / RAINBOW TORUS, Canvas (cotton), 380 X 360 cm. 2012.
I’Anson probeert het uiterste uit de grafiek te halen. Hij experimenteert met moderne en traditionele druktechnieken, en neemt alle tijd om een uniek werk te maken. Ambachtelijke vlijt en technische reproductie zijn op bijna ironische wijze inwisselbaar geworden. Voor het werk dat bij Café des Espérances zien was werkte hij met morsetekens, de kleuren van de regenboog, en de zeven namen van de kunstenaars. Niets is wat het lijkt.

Ook de installatie IM TRADITONSRAUM van Eva Olthof (1983, Nederland) bestaat uit meerdere onderdelen. Ze toont de herinneringsruimte van het Raketenartillerie Bataillon 150  in de Schillkazerne in Wesel (D). De kern van het werk  uit (2010-2012) bestaat uitzes tafels op schragen waarop evenveel plotter prints liggen, zes zwartwitfoto’s van de parefenalia waarmee de veteranen zich omringen. De herinnering en emoties van de mannen zijn in veel opzichten ambivalent. Toen de raketten nog actief waren, waren al hun activiteiten geheim. Nu ze zijn weggehaald kan er gesproken worden, maar lijken hun herinneringen amper relevant. Het laat zien dat oorlog en gevechtshandelingen, ook als het om defensieve activiteiten gaat, ook bij ons met rituelen omgeven zijn. Omgekeerd kan je aan de rituelen aflezen, dat het zowel voor de soldaten, als voor ons nog steeds niet om gewone activiteiten gaat.

Jan van der Pol (1949, Nederland) was toen hij werd uitgenodigt bezig met Nachtboek / Nachtwereld een uitgave met bijna driehonderd tekeningen. In de tentoonstelling liet hij zes andere nieuwe werken zien met geweld als motief.
 

Jonas Staal (1981) toonde de registratie van twee interventies SEARCH LIGHT (Zagreb CR, 2010) interventie, beam en LCD en WEES VRIJ! OF ANDERS… / Bevrijdingsdag, 5 mei 2010, Amsterdam, Interventie, beam en dvd. Hij onderzoekt in beide werken wat het begrip vrijheid op dit moment inhoudt. Het begrip Vrijheid hoeft niet met oorlog verbonden te zijn. Staal maakt echter in beide interventies wel degelijk gebruik van symbolen die ook naar oorlog verwijzen. In Wees Vrij is dat de Dam, waardoor je onmiddellijk weet dat het hier om bevrijdingsdag gaat. In Search Light betreft het de zoeklichten waarmee voorbijgangers op straat gevolgd worden. Zijn werk heeft nog een tweede laag: hoewel de neoliberale samenleving het begrip vrijheid hoog in het vaandel draagt, wordt het hoofdzakelijk in economisch verband gebruikt.

Stefaan Decostere (1955, Belgie) toonde de televisiefilm uit 1985 WARUM WIR MÄNNER DIE TECHNIK SO LIEBEN. Het is een losse compilatie van drie inteviews met de Franse filosoof Paul Virilio, de Amerikaanse kunstenaar Jack Goldstein en de Duitse kunstenaar Claus vom Bruch. De beelden die getoond worden bestaan uit fragmenten van de interviews versneden met de kunstwerken van beide kunstenaars. De techniek wordt a la Virilio zowel als iets overweldigends, dan als iets fascinerends beschouwd. Beelden van de vier ruiters van apocalyps bevestigen dit. Techniek brengt versnelling, maakt de wereld kleiner, de oorlog gevaarlijker en de mens op aarde kwetsbaarder.

Baden Pailthorpe (1984, Australië) gaat met FORMATION VI, 2012 een HD video/Videogame performance door waar de gedachten over techniek en oorlog bij Decostere eindigen. Het filmpje is gemaakt met een trainingsimulator van het Amerikaanse leger. Het computerprogramma is gehackt. Nu lopen twee legers in lange rijen door de woestijn, dat van de Taliban en van de VS. Zij herkennen elkaar niet meer in de spelsituatie zodat er mooie organische, bijna abstracte figuren ontstaan.

Kevin van Braak (1975) toonde twee werken. Uit de serie HISTORY IS MADE OF DIFFERENT SHADES OF GREY was een remake van het bureau van Hitler te zien zoals het in de Kanzlei had gestaan en een veel kleiner bureau van Stalin. Beide uit hout met een polyurea coating. Het andere werk was MASTERS OF WAR, een werk dat tijdens de expositie ontstond en dat met een performance werd afgesloten. Tony Fionrentino bracht de zomer als gast op het Kunstfort door. Daar maakte hij twaalf ceramische koppen van CEO’s van bedrijven die rechtstreeks of zijdelings aan de productie van nucleaire wapens verdienen. We denken dat het nucleaire arsenaal afneemt, meestal gaat het eerder om een update en worden nieuwe wapens in de plaats van de oude gesteld.

pers:
Radio: De Avonden, Caterine van Campen, VPRO-Radio, donderdag 6 september: http://programma.vpro.nl/deavonden/afleveringen/2012/september/donderdag-6-september
Kunstforten, in De Volkskrant:  19 juli 2012
Oorlog is overal en altijd akelig dichtbij, Wilma Klaver, in: Haarlems Dagblad, zaterdag 11 augustus 2012
Schemeroorlog, George Vermij, in: Tubelight september/oktober 2012
http://www.lost-painters.nl/kunstfort-cafe-des-esperances/
http://www.mediamatic.net/317078/en/café-des-espérances