workshop TIME – Johan Rijpma & Sema Bekirovic

TIME
Sprekers: Johan Rijpma, Sema Bekirovic
Gespreksleider: Arthur d’Ansembourg

Time is the second event in a row of workshops and events preceding the annual exhibition:
Thinking Sense, 1.10-29.10.2016 featuring Bas van den Hurk, Just Quist, Johan Rijpma, Sema Bekirovic, Marc Nagtzaam, Esther Venrooy,  Kok & Deiman, Margret Wibmer and more.
Curator: Saskia Monshouwer │Witteveen Visual Art Center│Konijnenstraat 16a, Amsterdam

Voor een film compilatie van Johan Rijpma klik hier!

TimeSaveTheLoom

Division_Still1

Division_Still2_1800x1200

Johan Rijpma, Division | 2012 | 1 min. 15 sec. | 4:3 | no dialogue
A piece of paper is divided by hand into an even number of pieces and then reassembled. A photograph of this finished composition is then printed and divided again. This makes the impossible possible, tearing the now included empty spaces that make up the tears in the paper. This feedback division process is repeated while the number of imprecise manual divisions gradually increase. Everything is created by division

SemaBekirovicTheRadienceOfSensibleHeat2015StigerVanDoesburg

Sema Bekirovic, The Radiance of Sensible Heat │ 3 channel video installation │ 6 minutes loop │ 2015
A blind masseur attempting to identify clay models of a hand, eye and ear by touch. The video was filmed with a heat-sensitive camera, focusing on the transference of body heat from hands to objects, bringing them into focus as they light up with the heat.

Donderdagmiddag 24 september vond de tweede studiemiddag plaats in het kader van Save the Loom. Twee kunstenaars, de animatiefilmer Johan Rijpma en beeldend kunstenaar Sema Bekirovic, spraken over de invloed van de tijd – ‘time’, in hun werk. De organisatie had een vijftal tekstfragmenten geselecteerd variërend van Rosalind Krauss tot Gilles Deleuze. Zij vormden de leidraad van het gesprek.

Arthur d’Ansembourg zegt hierover:
The society we live in is organized based on a time which is measured by the hour and minute. With this concept, time can be itemized in individual elements that exist by themselves. According to Henri Bergson, time cannot be split up but seen only as a ‘reciprocal permeation of the past, the present and the future’. How does art allow us to experience time, generally speaking, in the context of duration and especially in light of the animations by Johan Rijpma: ‘Division’ and ‘Tape Generation’? In ‘Division’ we see that there is a simultaneity of both the destruction and the creation of new shapes by tearing the paper apart and bringing the pieces together again. This simultaneity is an aspect of the analysis of time in Bergson’s notion of duration, or “lived time”. A moment of great importance in the animation ‘Division’ is the time when all paper snippets are blown away as in a mandala, which as soon as it has reached its completion it can be destroyed. So the time we measure by clockwork is tied to the realization of purposes whilst the experience of time duration requires a continuous letting go and remaining open towards the new.

Emily van Olden geeft een inleiding. Zij legt de nadruk op de ervaring van tijd tijdens een werkproces, in dit geval het weven. Zij introduceert het begrip ‘tussentijd’. Het moment tijdens het werken waarop je het gevoel hebt dat je een artistieke beslissing nemen kan en de handelingen die deel automatisch zijn kan ‘bijsturen’.
When I am weaving or etching how does time pass? And where does time come from? We all know time as a mechanical parameter that we measure by clockwork and yet we experience time as lived time, fractured and multiple – the duration of time. Time can be seen as static and linear, a quantitative accumulation of time but also as a subjective, dynamic and qualitative moment. It is time that brings together my past, links my experiences and memories to the very moment of the present and the future. Time offers the individual a continuous new beginning.

Tijd en beweging
Arthur D’Ansembourg geeft een inleiding over tijd waarbij hij een onderscheid maakt tussen tijd en duur. Duur of het verstrijken van tijd is een belangrijk onderwerp in de filosofie. Het woord is ook vervat in het begrip duurzaamheid. Vervolgens maakt hij een link naar Rosalind Krauss die in haar tekst het probleem aansnijdt van de manier waarop tijd (in dit geval uitgedrukt in beweging) in een sculptuur en/of schilderij kan worden verbeeld. Beweging is een heel belangrijk onderdeel van kunst, maar als het in afbeeldingen belangrijk wordt gevonden om een ‘eenheid van tijd en plaats’ te bewaren (wat sinds de Renaissance in Europa als hoogste goed werd beschouwd) is beweging moeilijk te verbeelden. Je kunt beweging en tijdsverloop dan alleen met subtiele aanwijzingen suggereren. Johan Rijpma vertelt dat in de tekenfilm Roadrunner, snelheid wordt gesymboliseerd door de suggestie van snel ronddraaiende vogelpoten. Dus zelfs als er sprake is van beweging, kan snelheid symbolisch worden aangeduid.

Roos van Haaften verwijst naar ‘Poetics of Space’ van Gaston Bachelard. Hij benadrukt dat onze tijdservaring niet lineair maar fragmentarisch is. Artur bevestigt dit. Dit idee vertoont overeenkomsten met de opvattingen van Henri Bergson, met name als deze over de melodie spreekt. Muziek kan de ervaring van tijd manifest maken: We leven wellicht uitsluitend in het heden, maar wanneer je naar muziek luistert wordt op verleden en toekomst geanticipeerd. In dat opzicht lijken de fenomenologen Merleau-Ponty incluis te verwijzen naar een eeuwig heden, en luidt de vraag die je kan stellen: Hoe kan je uit die levens-melodie stappen en opnieuw beginnen?

Tijd en wording
Emily van Olden voert het gesprek terug naar het industriële werkproces; hoe beleeft de arbeider dit proces? Volgens enkelen kan hij/zij dit pas beleven als er sprake is van een storing. Op de Philippijnen verteld iemand, mogen arbeiders in sommige fabrieken om de zoveel tijd dansen. Een fysieke inspanning om het eentonige werk aan te kunnen. Maar, voert iemand anders aan. Eentonig werk kan ook plezierig zijn, een vorm van meditatie. Johan Rijpma die veel tijd in zijn films stopt beaamd dit.

Cornelia Bruinewoud benadrukt dat we eigenlijk niet kunnen begrijpen wat tijd is. We ervaren alleen het verstrijken van tijd en dan ook nog eens vooral aan de hand van processen, als materie gaandeweg verandert. Bruinewoud verwijst in dit verband naar de negentiende-eeuwse Duitse filosoof George Hegel die benadrukt dat alles in wording is.

Johan Rijpma – ‘Division’
Johan Rijpma legt uit hoe de film ‘Division’ is ontstaan. Het duurde twee jaar om de film te maken, en het is spannend om te bedenken dat al die tijd is gaan zitten in een filmpje dat een minuut en vijftien seconden duurt. Hij scheurde het papier langs verschillende lijnen: De regels die hij zichzelf oplegde werden tijdens het werkproces gevormd. Hij vertelt dat hij het als een conceptueel spel ervaart om na te denken over de manier waarop hij de film beëindigen zal. In het geval van ‘Division’ kon hij de stukjes papier niet meer kleiner maken: na de laatste keer dat hij al die stukjes bijeenvoegde voor het slot beeld, blies hij ze de lucht in. Op de vraag of hij zich wel eens verveelde tijdens dit maakproces antwoordt hij met Ja. En het deed pijn, want hij zat zo nu en dan veel te lang op zijn knieën. De ‘compressie’ van de tijd, twee jaar samengevat in een minuut, ervoer hij als bijzonder. Deze verdichting is van grote waarde voor een kunstwerk.

Het idee van verdichting voert naar Gilles Deleuze: Hij spreekt over de actualiteit (heden) en het virtuele verleden in relatie tot de toekomst. Een werkproces kan worden opgevat als een virtueel op de materie, een manier om niet in het nu te verdwijnen. Johan ervaart tijd conceptueel en concreet. Hij volgt Deleuze niet in alle opzichten. Dat komt omdat hij sterk twijfelt aan het concept van de vrije wil. Het is maar de vraag of de vrije wil bestaat. Dat Johan zo sterk hieraan twijfelt is deels een definitie kwestie. Als je een fenomeen heel uitvoerig natuurkundig beschrijft zie je vooral patronen, ook waar het de handelingen en motivatie van mensen betreft. Voorspelbaarheid is een van de belangrijke thema’s in het werk van Rijpma. Juist daarom is nadenken over het moment waarop hij de patronen tot een einde voert zo’n belangrijk deel van het maakproces. Hoe ga ik stoppen, en wat betekent dit dan?

Sema Bekirovic – tijd als natuurlijk proces
Sema Bekirovic werk met natuurlijke processen die zij real time volgt. Ze schept een aantal omstandigheden, maar omdat er sprake is van een ontwikkeling ‘maakt’ het werk zichzelf.
Tijd is relatief. Tijd weerspiegeld de tijdelijkheid. Tijd is entropisch.
Entropie = Begrip uit de chemische thermodynamica. Onder entropie wordt verstaan het streven van alle systemen naar de grootst mogelijke vrijheid of wanorde. Voor moleculen betekent dit dat zij zich van nature willen verspreiden over de beschikbare ruimte, dat de temperatuur gelijkmatig zal worden enz.
In Filosofie van de Waanzin schrijft ervaringsdeskundige (had in zijn psychoses religieuze wanen) en taalwetenschapper Wouter Kusters: “De uitdrukking van het verlangen naar oneindigheid in een wereld die zichzelf als eindig definieert.” Ook Sema Bekirovic wijst op de aanname dat de ervaring van schoonheid en het maken van kunst alles te maken heeft met de eindigheid van het bestaan.

Johan Rijpma – Tape Generations
Johan vertelt over de productie van de film. Hij filmde het neerdalen van de rolletjes plakband realtime (in de film wordt het proces versneld afgedraaid en zijn sommige beelden omgekeerd). Het bleek dat alle rollen plakband een eigen tempo hadden. “Bijna alsof zij een eigen identiteit bezaten,” zegt Rijpma. Een deel van de film is buiten opgenomen. Daar dalen de rolletjes sneller af.
Het geluid is een belangrijk onderdeel van de film. Je hoort ‘typisch plakband geluid’, maar dan ritmisch. Daardoor ben je met verschillende zintuigen bij de film betrokken.

Het lijkt over beperkingen en vrijheden te gaan, dat doet me denken aan schering en inslag bij het weven,” zegt Emily van Olden.  Iedere techniek en misschien wel alle processen die we kennen, worden bepaald door regel en uitzonderingen. Bij iedere techniek is ook sprake van een uitzonderingsmoment. Emily van Olden vertelt over een project waarbij zij ieder jaar hetzelfde ontwerp op een industriële weefmachine uitvoeren, het product is steeds nét iets anders. Dat dit wellicht ook bij natuurlijke processen zo is, zou je af kunnen lezen aan de processen in druipsteengrotten, de stalagmieten en stalactieten.

Foto Kunstwerk Emily van Olden gesprek 24september2015
werk van Emily van Olden, ontwerp en time table

Artistieke processen
Er zijn mensen die heel snel werken. Andere mensen werken langzaam en zorgvuldig. Dat heeft grote consequenties voor het artistieke resultaat. Je kunt aan de snelheid van het werkproces echter niet altijd afmeten hoeveel tijd een kunstenaar ermee kwijt is. Concentratie speelt een belangrijke rol. Vaak is er ook sprake van een obsessief element bij kunstenaars. Het kan zijn dat iemand bijna altijd met een onderwerp bezig is, waardoor concentratie bij snel werken loont. Omgekeerd kunnen voor iemand die heel lang en consequent met een werk bezig is, spontaniteit en intuïtie toch van groot belang zijn. Voor Johan geldt dit in ieder geval wel.

Artistieke processen en auteurschap
Omdat we praten over de mate van beheersing van artistieke processen komen we uit op vragen over het auteurschap van een kunstwerk. De gedachten over het auteurschap zijn in de afgelopen jaren sterk verandert. Wanneer je zoals Sema natuurlijke processen centraal stelt of zoals Johan twijfelt aan de vrije wil, zal je het artistieke auteurschap niet zo snel meer aan een geniale kunstenaar toekennen met zijn of haar fantastische handschrift. Het is niet zo dat het auteurschap volledig ontkend wordt. Het is omgekeerd, er is sprake van een zekere kritiek op een al te antropocentrische gedachtegang.

GesprekJohanRijpmaSemaBekirovic25september2015-1

Teksten
Rosalind Krauss, Pasages in modern Sculpture, Pag. 1 – 6 Introductie
Maurice Merleau-Ponty, Oog en Geest, 1 pag. 53-55 / 2 pag. 77-78
Gilles Deleuze, Cinéma-2: L’Image Temps, Engelse versie: Beyond the movement Image pag. 15-18
Christofer Vitale, Tips for Reading Deleuzes Cinema, blog

 

Tijdens de TIME – workshop van Johan Rijpma op vrijdagochtend 25 september 2015 geeft Emily van Olden een weefdemonstratie. Iedere wever die op een soortgelijk getouw werkte als dat in het atelier staat weefde ongeveer het oppervlak van een hand per dag. Er werkten meerdere wevers aan een tapijt. Bovendien konden zij met meerdere aan een weefgetouw zitten. Deelnemers zijn uitgenodigd om een stuk te weven aan een tapijt dat Emily van Olden heeft opgezet.

Voor de workshop is het de bedoeling dat de cursisten experimenteren met het weefraam. Dit is het uitgangspunt om korte stop motion films te maken. Het gaat met andere woorden niet om het weven zelf, maar om het nadenken over de manier waarop dit handwerk functioneert.

Dit is een vervolg op de gesprekken van de dag ervoor, toen onder andere de beperkingen en vrijheden van creatieve maakprocessen ter sprake kwamen. Emily van Olden had in de voorbereiding met Johan Rijpma bedacht dat op kleine houten weeframen met schering en inslag zou worden gewerkt. Johan Rijpma was nieuwsgierig naar wat er zou gebeuren als je de scheringlijnen, die meestal vastliggen zou verschuiven. De deelnemers, waaronder Ulrike Bartels maakten ieder de weefsels die op het filmpje op de homepagina te zien zijn.

Resultaat Workshop Johan Rijpma

Resultaat Workshop Johan Rijpma
HET FILMPJE
RESULTAAT VAN DE WORKSHOP
VIND JE HIER!

 WorkshopJohanRijpma25september2015-5  WorkshopJohanRijpma25september2015-3

WorkshopJohanRijpma25september2015-2

WorkshopJohanRijpma25september2015-1 WorkshopJohanRijpma25september2015-6

 

sponsors_small

top of page